आरोग्य.कॉम
  • मुखपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
    • आयुर्वेद
    • होमिओपॅथी
    • निसर्गोपचार
    • अ‍ॅक्युप्रेशर
    • अ‍ॅक्युपंक्चर
    • अरोमा थेरपी
    • बॅच फ्लॉवर औषधे
    • घरगुती उपाय
    • मसाज
    • योग
    • ध्यान
    • रेकी
    • संमोहन
    • बॉडीवर्क
  • आजार आणि रोग
    • सामान्य आजार
    • संसर्गजन्य आजार
    • विशिष्ट आजार
  • कुटुंबाचे आरोग्य
    • पुरूषांचे आरोग्य
    • वृध्दांचे आरोग्य
    • महिलांचे आरोग्य
    • मुलांचे आरोग्य
    • किशोर आरोग्य
    • प्रथमोपचार
    • तंदुरूस्ती
    • पोषक पदार्थ आणि अन्न
    • पाळीव प्राणी
  • आरोग्य संपदा
    • वैद्यकीय करियर
    • ग्रामिण आरोग्य
    • हॉस्पिटल्स
    • रुग्णहक्क समिती
    • आरोग्यासाठी टिप्स
  • विमा
    • आरोग्य विमा
    • वैद्यकीय नैतिकता
    • टेलीमेडिसीन
    • इच्छामरण
  • लैंगिकता
    • लैंगिकता म्हणजे काय?
    • लैंगिक शिक्षण
    • गर्भधारणा
    • विवाह
    • कामजीवन आणि अपंगत्व
    • मासिकपाळी
    • ट्रान्ससेक्शुअ‍ॅलिझम
    • शरीरभाषा
    • लैंगिकतेपार
    • फेटिशीझम
    • लैंगिक संवेदना गोठणे
  • स्व-मदतगट
    • एपिलेप्सी
    • स्किझोफ्रेनिया
    • पार्किन्सन्स
    • व्यसनमुक्ती
    • स्थुलता
    • कर्करोग
    • नैराश्य
    • अपंगत्व
    • मुत्रपिंड स्व-मदतगट
    • सेतू
    • कोड - पांढरे डाग
    • सहचरी मदत गट
Aarogya.com
English | ગુજરાતી | नोंदणी | लॉग-इन
  • मुख्यपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
  • आयुर्वेद
  • संकल्पना

संकल्पना

  • Print
  • Email
Details
Hits: 6675

प्रत्येकामध्ये प्रत्येक ठिकाणी उर्जेच्या ३ मूलभूत तत्वावर आयुर्वेद आधारीत आहे. हे तीन दोष असुन त्यांची नावे वात, कफ व पित्त ही आहेत. शरीराच्या मूळ जीवशास्त्राशी ही तत्वे जोडली जाउ शकतात. हे दोष त्या व्यक्तीची प्रकृती ठरवितात. शरीराच्या सर्व क्रीयांसाठी उर्जेची गरज असते मग ती क्रिया चयापचयाची किंवा पुननिर्माणाची असो. हालचालीसाठी ‘वात’ ही उर्जा, चयापाचयासाठी किंवा पचनासाठी पित्त ही उर्जा, शरीराच्या भागात स्निग्धता, स्थैर्य व वंगणाची शक्ती आहे. सर्व व्यक्तीमधे कफ, वात, पित्त हे गुणधर्म असतात, परंतू नेहमी यापैकी १ गूण प्राथमिक, २ रा दुय्यम व तिसरा हा कमी महत्त्वाचा असतो. आयुर्वेदात आजाराचे कारण कफ, वात, पित्ताची कमतरता किंवा अधिकता आणि याचा परिणाम म्हणून होणारा शरीरातील बिघाड. रोग हे शरीरात असणाऱ्या विषद्रव्यामुळेसुध्दा होण्याची शक्यता असते. ज्याला ‘आम’ असे म्हणतात.

आयुर्वेदानुसार व्यक्तीचे संतूलन, शरीर, मन आणि जाणीव यांच्या एकत्र कृतीमूळे राखले जाते. शरीर, मन आणि जाणीव यांचे संतूलन कसे राखले जाते हे जाणून घेण्यासाठी वात, कफ, पित्त यांचे एकत्रीत कार्य जाणून घेणे आवश्यक आहे. आयुर्वेदाच्या तत्वज्ञानानुसार संपूर्ण विश्वात उर्जेची देवाण घेवाण ५ महत्वाच्या घटकांपासून होते.

  1. पृथ्वी
  2. आप (पाणी)
  3. तेज (अग्नी)
  4. वायू (हवा)
  5. आकाश.

मानवी शरीरात ‘वात’ ही हालचाल करण्यासाठी लागणारी सूक्ष्म उर्जा तर ‘पित्त’ ही पचनासाठी लागणारी व शारीरिक स्थैर्य टिकवण्यासाठी ‘कफ’ ही उर्जा लागते.

हिंदू तत्वज्ञानानुसार या जगातील प्रत्येक गोष्ट ही ५ मूलभूत घटकांनी बनलेली असते ही गोष्ट आयुर्वेद स्वीकारते. या विश्वात बाहेर पडणारी प्रत्येक गोष्ट ही सूक्ष्म स्वरूपात आपल्या शरीरात असते म्हणून यां ५ तत्वांनुसार विश्व बनते. त्याच प्रमाणे आपले शरीर देखिल.

  • पृथ्वी किंवा जमीन
  • आग किंवा पाणी
  • तेज किंवा अग्नी
  • वायू किंवा हवा
  • आकाश किंवा अंतराळ

ही ५ तत्वे जीवनाचे मूलभूत घटक असून कोणतीही गोष्ट या ५ तत्वांच्या आधारे स्पष्ट करता येते उदा. घट्‌ट व स्थूल घटक हे पृथ्वी यामधे मोडतात, पाचन करणारी enzymes किंवा उष्णता निर्माण करणारे घटक हे ‘अग्नी’ मधे मोडतात आणि रिकामे भाग ‘आकाश’.

आयुर्वेदानुसार शरीर हे ३ मुख्य घटकांनी बनलेले आहे.

  1. त्रिदोष (तीन दोष)
  2. धातू (हे ७ आहेत)
  3. मल (त्याज्य पदार्थ मल, मूत्र, आणि घाम)

धातू हे मूलभूत पेशी असून ज्यामुळे शरीर सुदृढ ठेवता येते. धातू हे विविध अन्न घटकांच्या रसापासून तयार होतो, सुदृढ आरोग्यासाठी प्रत्येक धातूंची मात्रा आणि त्यांचे योग्य कार्य आवश्यक आहे.

‘मल’ हे शरीरातील चयापचय क्रियेमुळे निर्माण होणारा त्याज्य पदार्थ आहे. योग्य प्रमाणात मल उत्सर्जन हे आवश्यक आहे. जर तसे झाले नाही तर त्यामुळे विविध आजार निर्माण होण्याची शक्यता असते. हे सर्व घटक प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षरीत्या त्रिदोषांचे संतुलन राखण्याचे कार्य करीत असतात.


4

आयुर्वेद

  • पुनर्नवा - रूई
  • तमालपत्र - शतावरी
  • दारूहळद - धोतरा
  • सदाफुली - वेखंड
  • वेलदोडे - दालचिनी
  • केशर - कोरफड
  • कांदा - ज्येष्टमध
  • तुळशी - सर्पगंधा
  • अश्वगंधा - चंदन
  • शैक्षणिक अर्हता
  • प्रकृती
  • पंचकर्म
  • तत्त्वज्ञान
  • पुस्तके प्रकाशन
  • रक्तावरोध हृदयविकार शोध
  • एच आय व्ही शोध प्रबंध
  • आदिवासी उपाय
  • एच. आय. व्ही. व आयुर्वेद
  • रक्तदाब
  • मानसिक असंतुलन
  • आयुर्वेदातील हृदयरोग
  • आयुर्वेदीक दृष्टीकोनातुन कर्करोग
  • स्वस्थ जीवन जगण्याचा मार्ग
  • आरोग्यासाठी आयुर्वेद
  • आयुर्वेदिक तत्वांवर आधारलेल्या कस्टर्डचे मूल्यांकन
  • संदर्भ आणि बिबलियोग्राफी
  • दी ऑर्गन क्लोमा - अ फ्रेश ऍथर
  • वैद्य विलास नानल आयुर्वेद प्रतिष्ठान
  • आयुर्वेदाच्या मदतीने शरिराची काळजी
  • आयुर्वेदाद्वारे केसांची निगा राखणे
  • सौंदर्यासाठी काही आयुर्वेदिक उपचारपध्दती
  • जडीबुटी
  • पंचकर्म उपचार पध्दती
  • रीज्यूव्हेनेशन थेरपी
  • वृध्दांचे स्वास्थ्य व आयुर्वेद
  • निदान
  • संकल्पना
  • उगम

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का?

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का? रेकीच्या रोज सरावाने शरीर, मन, भावना, अध्यात्मिक पातळीवर चांगला परीणाम होतो. पुढे वाचा…

Swine Flu

National Award for Outstanding achievement by a Non-Professional - Tushar Sampat

Introducing Digital Practice for Doctors & Healthcare professionals

विशिष्ट आजार
सामान्य आजार

आरोग्य नेटवर्क

आरोग्य म्हणजे सुदृढता असणे किंवा सुरळीतता असणे. सुदृढता, सुरळीतता आहे किंवा नाही हे जाणून घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा या वेबसाईटचा प्रयत्न आहे. आरोग्य.कॉम ही भारतातील आरोग्य विषयक माहिती पुरवण्यात सर्वात अग्रेसर असणा-या वेबसाईट्सपैकी एक आहे. या आरोग्यविषयक माहिती पुरवणा-या साईट्स म्हणजे डॉक्टर नव्हेत. पण आरोग्याविषयी पुरक माहिती व उपचारांचे वेगवेगळे माध्यम उपलब्ध करुन देणारी प्रगत यंत्रणा आहे. या साईटच्या गुणधर्मांमुळे इंटरनेटचा वापर करणा-यांमधे आरोग्य.

» आमच्या सर्व समर्थन गट पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
Pune Aarogya
Digital Media Dedicated to Healthcare of Punekars

वेबसाईटशी लिंक करा

aarogya logo

ईमेल कोड

आमच्या बातमीपत्राचे सदस्यत्व घ्या

 आरोग्य संबंधित नवीन माहिती मिळवा.

स्वास्थ्य साधने

  • हेल्थ डिरेक्टरी
  • संदेश बोर्ड
  • हेल्थ कॅल्क्युलेटर

आरोग्य.कॉम विषयी

आरोग्य.कॉम ही भारतातील एक आरोग्याविषयीची आघाडीची वेबसाईट आहे. ह्या वेबसाईटवर तुम्हाला आरोग्याविषयी जवळ जवळ सर्व वैद्यकीय आणि सर्वसामान्य माहिती मिळण्यास मदत होईल असे विभाग आहेत.

अधिक वाचा...

प्रस्ताव

हे आपले संकेतस्थळ आहे, यात सुधारण्याकरिता आपले काही प्रस्ताव किंवा प्रतिक्रीया असतील तर आम्हाला जरुर कळवा, आम्ही आमचे सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करू

अधिक वाचा...

सदस्यांच्या प्रतिक्रया

“माझे नाव पुंडलिक बोरसे आहे, मला आपल्या साइट मुळे फार उपयुक्त माहिती मिळाली म्हाणून आपले आभार व्यक्त करण्यासाठी ईमेल पाठवीत आहे.!”

  • आमच्या विषयी
  • प्रतिक्रिया
  • गोपनीयता नीति
  • साइट मॅप
  • संपर्क
  • मित्रांशी संपर्क साधा

कॉपीराईट © २०१६ आरोग्य.कॉम सर्व हक्क सुरक्षित.