आरोग्य.कॉम
  • मुखपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
    • आयुर्वेद
    • होमिओपॅथी
    • निसर्गोपचार
    • अ‍ॅक्युप्रेशर
    • अ‍ॅक्युपंक्चर
    • अरोमा थेरपी
    • बॅच फ्लॉवर औषधे
    • घरगुती उपाय
    • मसाज
    • योग
    • ध्यान
    • रेकी
    • संमोहन
    • बॉडीवर्क
  • आजार आणि रोग
    • सामान्य आजार
    • संसर्गजन्य आजार
    • विशिष्ट आजार
  • कुटुंबाचे आरोग्य
    • पुरूषांचे आरोग्य
    • वृध्दांचे आरोग्य
    • महिलांचे आरोग्य
    • मुलांचे आरोग्य
    • किशोर आरोग्य
    • प्रथमोपचार
    • तंदुरूस्ती
    • पोषक पदार्थ आणि अन्न
    • पाळीव प्राणी
  • आरोग्य संपदा
    • वैद्यकीय करियर
    • ग्रामिण आरोग्य
    • हॉस्पिटल्स
    • रुग्णहक्क समिती
    • आरोग्यासाठी टिप्स
  • विमा
    • आरोग्य विमा
    • वैद्यकीय नैतिकता
    • टेलीमेडिसीन
    • इच्छामरण
  • लैंगिकता
    • लैंगिकता म्हणजे काय?
    • लैंगिक शिक्षण
    • गर्भधारणा
    • विवाह
    • कामजीवन आणि अपंगत्व
    • मासिकपाळी
    • ट्रान्ससेक्शुअ‍ॅलिझम
    • शरीरभाषा
    • लैंगिकतेपार
    • फेटिशीझम
    • लैंगिक संवेदना गोठणे
  • स्व-मदतगट
    • एपिलेप्सी
    • स्किझोफ्रेनिया
    • पार्किन्सन्स
    • व्यसनमुक्ती
    • स्थुलता
    • कर्करोग
    • नैराश्य
    • अपंगत्व
    • मुत्रपिंड स्व-मदतगट
    • सेतू
    • कोड - पांढरे डाग
    • सहचरी मदत गट
Aarogya.com
English | ગુજરાતી | नोंदणी | लॉग-इन
  • मुख्यपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
  • आयुर्वेद
  • वृध्दांचे स्वास्थ्य व आयुर्वेद

वृध्दांचे स्वास्थ्य व आयुर्वेद

  • Print
  • Email
Details
Hits: 9360

वृध्दांचे विकार (सामान्य) व उपचार
१. संधिवात व गृध्रस्ती
साधरण पन्नाशी नंतर होणारा विकार, या बरोबर वृध्दकाळात जास्त आढळणारा आजार म्हणजे गॄध्रसी-संधिवात सर्व सांधे दुखणे, मुख्यत: जानुसंधी म्हणजेच गुडघा दुखणे, चालता न येणे, कंबरेत बाक येणे, पाठीच्या मणक्याचे विकार ही लक्षणे आढळतात. गुध्रसी म्हणजे माकड हाडापासून उजव्या किंवा डाव्या बाजूस वेदना सुरू होऊन क्रमाक्रमाने पायाच्या करंगळीपर्यंत उतरत जाणाऱ्या वेदना. वेदना असह्य असतात, चालताना पिंढरीला गोळे येतात. चालता येत नाही, कधी दाहयुक्त वेदना होतात. रात्री, सकाळी वेदना वाढतात. हे दोन्ही विकार अतित्रासदायक व बरे झाल्यावरही पुन्हा कारणपरत्वे उद्‌भवणारे रोग आहेत.
उपचार:
डॉक्टराच्यांच सल्ल्याने घ्यावे. यात दोन प्रकार करावे लागेल

  • संतर्पणजन्य: साधारणपणे स्थूल माणसाला (वाताचे विकृत गुण कमी करणारे)
  • अपतर्पणजन्य: साधारण कृश माणसाला (प्राकृत वाताचे गुण वाढवणारे)

स्नेहन:
(स्नेह म्हणजे प्रेम व दुसरा अर्थ तैल) वेदनायुक्त भागाला औषधी तेल उदा. नारायण तेल, महानारायण तेल, विषगर्भ तेल, सहचर तेल, प्रसारिणी तेल, यांनी मसाज हळूवार करावा. शक्यतो केसाच्या दिशेला म्हणजे अनुलोम करावी. संधीच्या ठिकाणी चक्राकार मसाज करावा. वरील तेलं काही रूग्णांच्या बाबतीत पोटात दिली जातात.
स्वेदन:
गरम पाणी, वीट, वाळू किंवा औषधी वाफेने शेकणे.
वृध्दत्वात मुख्यत:
मलावष्टंभ हे लक्षण जास्त आढळते. त्यामुळे वात आणखीनच वाढतो. म्हणून बस्ती चिकित्सा प्रत्येक वृध्दाने पावसाळ्यात वैद्याच्या सल्ल्याने करून घ्यावी. बस्ती म्हणजे सोप्या भाषेत एनिमा. पण एनिमा हा मलशुध्दीकरिता असतो तर बस्तीचा उपयोग सर्वदेहीक वात नियंत्रित करण्यासाठी असतो.
दोन्हीमध्ये जमीन आसमानचा फरक आहे. शक्य असल्यास संधीवाताच्या रूग्णाने (वृध्द) तिळतेल किंवा वरिल तेलाच्या पिचकारी ५० एम्‌. एल. गुदमार्गातून रोज घ्यावी. याने वातावर विजय तर मिळेलच, पण वृध्दत्वामुळे शरीरात आलेले रुक्षत्व कमी होईल.

  • १ चमचा सुंठ १ कप पाण्यात उकळून १/२ कप काढा व १ चमचा एरंडेल तेल एकत्र करून घेणे.
  • औषध - अश्वगंधा, शतावरी, गोक्षुर, गुळवेल, रास्ना, नागरमोथा, अमृतादी गुग्गुळ, गोक्षुरादी गुग्गुळ,त्रिफळा गुग्गुळ, याखेरीज गुग्गुळ, बृहतवात चिंतामणी इ. अनेक औषध आहे. यातून योग्य औषध घ्यावी लागतात.

२. अर्धांगवात (पॅरालिसिस)
यात ब्लडप्रेशर व मधुमेहाच्या रूग्णांना जास्त त्रास होतो.
चिकित्सा:
प्रथम रक्तदाब व मधुमेह आटोक्यात नसेल तर तो आणावा.
स्नेहज:
मसाज ही अतिशय महत्वाची चिकित्सा होय. मसाज वैद्याकडून समजावून करणे जरूरीचे आहे. स्नेहनाकरीता तेल, नारायण तेल, महानारायण तेल, चंदनबलाक्षादी तेल, शतावरी तेल, पिकतेल, अश्वगंधा तेल इ. वातनाशक द्रव्यांचा वाफारा स्वेदन घेणे.
बस्ती:
बस्ती चिकित्सा करणे, ही वैद्याकडुन करून घेणे.
विरेचन:
काही व्यक्तीना विरेचन म्हणजे एरंडेल तेलासारखे औषध पाजून जुलाब करवून घ्यावे लागतात. पण, ते सौम्य असावे. बैठे व्यवसाय व यथेच्छ स्निग्ध आहार करण्याऱ्या वृध्दांनाही वायू बरोबर कफ दुपटीने असेल तर त्या ठिकाणी स्नेहयुक्त उपचार युक्तीनेच वापरावा लागेल.
औषध:
गुग्गुळ कल्प या विकारात गुणकारक आहे. बाजारात अनेक गुग्गुळ कल्प मिळतात. उदा. योगराज, महायोगराज, सिंहनाद, रास्नादी इ. कल्प बारीक करून शक्यतो गावरान तुपातून घ्यावे. महाराजादी काढा, दशमूल काढा, शतावरी, अश्वगंधारिष्ट , मानसिक कारणास स्वरस्वतारिष्ट सुवर्ण सूतशेखर, स्मृतीसागर रस त्याप्रमाणे एकांगवार, शुध्द कुचला, बृहतवात, चिंतामणी इ. अर्धांगवाताचा रूग्ण आमच्या रूग्णालयात स्नेहन, स्वेदन व बस्ती फक्त याच उपचाराने ७ व्या ते ८ व्या दिवशी चालण्यास सुरूवात करतो. फक्त चिकित्सा अवस्थेनुसार होणे जरूरीचे आहे. औषधाची मात्रा कमी जास्त असू शकते.

३. दमा खोकला
वृध्दापकाळात जठराग्नि मंद व इंद्रिय कमजोर होतात, त्यामुळे पचन योग्य होत नाही, त्याप्रमाणे फुफ्फुस व श्वासनलिका हे पण कमजोर होतात. त्यांचे पोषण व्यवस्थित होत नाही. त्यामुळे श्वासोच्छ्‌वासाची क्रिया व्यवस्थित होत नाही. खोकला येणे, दम लागणे, जिवाची उलघाल होणे तर कधी ह्र्दयरोगाचा उपद्रव म्हणून दमा खोकला येतो.
उपचार:
थंड पदार्थाचे, तेलकट, तळलेले, डाळीचे पदार्थ यांचे सेवन टाळावे. थंड हवेत फिरू नये. रात्री लवकर जेवावे, जेवल्यानंतर लगेच झोपू नये.
औषध:
सितोपलादी चूर्ण, अभ्रक भस्म, द्राक्षारिष्ट, दशमूलारिष्ट, श्वासकुठार रस, सहचर तेल, कंटकारी अवलेह, कनकासव, भल्लातकासव इ.

४. वार्धक्यातील दिनचर्या कशी असावी
वार्धक्यातील आजार टाळण्यासाठी दिनचर्या, आहार-विहार, नियमितपणा फार महत्वाचा आहे.
ब्राह्मे मुहूर्ते उत्तिष्ठे स्वस्थो रक्षार्थमायुष:
ब्रह्म मुहूर्तावर म्हणजे पहाटे उठावे, बाहेर फिरायला जावे. यावेळी वातावरणात प्रदूषण कमी असते व शरीरातील मलमूत्र इ. अधारणीयवेग निर्माण होण्यास त्याचप्रमाने मन व शरीर उल्हासित, आनंदी रहायला उपयुक्त आहे. कोमट पाणी तोंडावाटे प्यावे. जमल्यास वातप्रकृती व्यक्तीने तुप व कोष्ण जल प्यावे. तसेच कफ प्रकृतीच्या व्यक्तीने फक्त गरम पाणी प्यावे. मध हा गरम पाणी किंवा गरम पदार्थाबरोबर कधी घेऊ नये.
अभ्यंग:
संपूर्ण शरीराला स्निग्ध अशा तेलाने मर्दन करणे, म्हणजे मालिश करणे. आयुर्वेदात प्रत्येकाने रोज न चुकता अभ्यंग केलेच पाहिजे, असे आवर्जून सांगितले आहे. क्षणोक्षणी झिजणाऱ्या शरीरयंत्राला तेल दिल्याने त्या शरीरयंत्राच्या सर्व अवयवरूपी लहान मोठ्या भागाची झीज कमी होते. आयुष्यमान वाढते.

शरीराला रोज अभ्यंग करणे शक्य नसल्यास डोके, पाय व कान यांनातरी तेल मर्दन कराने. अभ्यंग साधारणपणे संपूर्ण पाच मिनिटे करावे. अभ्यंगासाठी तिळतेल हे सर्व श्रेष्ठ आहे. ते नसल्यास साधे गोडतेल, खोबरेल तेल वापरावे. त्यानंतर उटण्याने स्नान करावे. साबण शक्यतो टाळावा. त्यामुळे होणाऱ्या त्वचारोगाला आळा बसतो. उटणे नसल्यास डाळीचे पीठ व त्रिफळाचूर्ण वापरावे.

५. वार्धक्यातील आहार
सर्व सहा रसांनीयुक्त (मधुर, आंबट, खारट, तुरट, तिखट, कडू) असा आहार असावा, परंतू त्यासाठी जठराग्नि चांगला प्रदिप्त असावा. म्हणजे पचन सुलभ होते. यातही म्हातारपणी अडथळे येतात. उदा. दातांचा अभाव, आर्थिक अडचणीमुळे आहार हा सर्व गुणसंपन्न मिळू शकत नाही.

तसेच स्त्रियांना काटकसरी धोरणामुळे शिळे अन्न खाण्याची सवय असते. म्हातारपणी काय करायचे जिभेचे चोचले, वगैरे विचारधारणेमुळे शरीराकडून आपोआप व्यक्त होणाऱ्या इच्छा दडपल्या जातात. तसेच म्हातारपणी एकभूक्त म्हणजे एकदाच जेवून राहावे इ. दृढसमज असतात, त्यासाठी आयुर्वेद सांगतो निसर्गाला शरण जा. जेव्हा भूक लागेल तेव्हाच खा, भूक नसेल तर पाणीसुध्दा पिवू नका.


0

आयुर्वेद

  • पुनर्नवा - रूई
  • तमालपत्र - शतावरी
  • दारूहळद - धोतरा
  • सदाफुली - वेखंड
  • वेलदोडे - दालचिनी
  • केशर - कोरफड
  • कांदा - ज्येष्टमध
  • तुळशी - सर्पगंधा
  • अश्वगंधा - चंदन
  • शैक्षणिक अर्हता
  • प्रकृती
  • पंचकर्म
  • तत्त्वज्ञान
  • पुस्तके प्रकाशन
  • रक्तावरोध हृदयविकार शोध
  • एच आय व्ही शोध प्रबंध
  • आदिवासी उपाय
  • एच. आय. व्ही. व आयुर्वेद
  • रक्तदाब
  • मानसिक असंतुलन
  • आयुर्वेदातील हृदयरोग
  • आयुर्वेदीक दृष्टीकोनातुन कर्करोग
  • स्वस्थ जीवन जगण्याचा मार्ग
  • आरोग्यासाठी आयुर्वेद
  • आयुर्वेदिक तत्वांवर आधारलेल्या कस्टर्डचे मूल्यांकन
  • संदर्भ आणि बिबलियोग्राफी
  • दी ऑर्गन क्लोमा - अ फ्रेश ऍथर
  • वैद्य विलास नानल आयुर्वेद प्रतिष्ठान
  • आयुर्वेदाच्या मदतीने शरिराची काळजी
  • आयुर्वेदाद्वारे केसांची निगा राखणे
  • सौंदर्यासाठी काही आयुर्वेदिक उपचारपध्दती
  • जडीबुटी
  • पंचकर्म उपचार पध्दती
  • रीज्यूव्हेनेशन थेरपी
  • वृध्दांचे स्वास्थ्य व आयुर्वेद
  • निदान
  • संकल्पना
  • उगम

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का?

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का? रेकीच्या रोज सरावाने शरीर, मन, भावना, अध्यात्मिक पातळीवर चांगला परीणाम होतो. पुढे वाचा…

Swine Flu

National Award for Outstanding achievement by a Non-Professional - Tushar Sampat

Introducing Digital Practice for Doctors & Healthcare professionals

विशिष्ट आजार
सामान्य आजार

आरोग्य नेटवर्क

आरोग्य म्हणजे सुदृढता असणे किंवा सुरळीतता असणे. सुदृढता, सुरळीतता आहे किंवा नाही हे जाणून घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा या वेबसाईटचा प्रयत्न आहे. आरोग्य.कॉम ही भारतातील आरोग्य विषयक माहिती पुरवण्यात सर्वात अग्रेसर असणा-या वेबसाईट्सपैकी एक आहे. या आरोग्यविषयक माहिती पुरवणा-या साईट्स म्हणजे डॉक्टर नव्हेत. पण आरोग्याविषयी पुरक माहिती व उपचारांचे वेगवेगळे माध्यम उपलब्ध करुन देणारी प्रगत यंत्रणा आहे. या साईटच्या गुणधर्मांमुळे इंटरनेटचा वापर करणा-यांमधे आरोग्य.

» आमच्या सर्व समर्थन गट पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
Pune Aarogya
Digital Media Dedicated to Healthcare of Punekars

वेबसाईटशी लिंक करा

aarogya logo

ईमेल कोड

आमच्या बातमीपत्राचे सदस्यत्व घ्या

 आरोग्य संबंधित नवीन माहिती मिळवा.

स्वास्थ्य साधने

  • हेल्थ डिरेक्टरी
  • संदेश बोर्ड
  • हेल्थ कॅल्क्युलेटर

आरोग्य.कॉम विषयी

आरोग्य.कॉम ही भारतातील एक आरोग्याविषयीची आघाडीची वेबसाईट आहे. ह्या वेबसाईटवर तुम्हाला आरोग्याविषयी जवळ जवळ सर्व वैद्यकीय आणि सर्वसामान्य माहिती मिळण्यास मदत होईल असे विभाग आहेत.

अधिक वाचा...

प्रस्ताव

हे आपले संकेतस्थळ आहे, यात सुधारण्याकरिता आपले काही प्रस्ताव किंवा प्रतिक्रीया असतील तर आम्हाला जरुर कळवा, आम्ही आमचे सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करू

अधिक वाचा...

सदस्यांच्या प्रतिक्रया

“माझे नाव पुंडलिक बोरसे आहे, मला आपल्या साइट मुळे फार उपयुक्त माहिती मिळाली म्हाणून आपले आभार व्यक्त करण्यासाठी ईमेल पाठवीत आहे.!”

  • आमच्या विषयी
  • प्रतिक्रिया
  • गोपनीयता नीति
  • साइट मॅप
  • संपर्क
  • मित्रांशी संपर्क साधा

कॉपीराईट © २०१६ आरोग्य.कॉम सर्व हक्क सुरक्षित.