आरोग्य.कॉम
  • मुखपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
    • आयुर्वेद
    • होमिओपॅथी
    • निसर्गोपचार
    • अ‍ॅक्युप्रेशर
    • अ‍ॅक्युपंक्चर
    • अरोमा थेरपी
    • बॅच फ्लॉवर औषधे
    • घरगुती उपाय
    • मसाज
    • योग
    • ध्यान
    • रेकी
    • संमोहन
    • बॉडीवर्क
  • आजार आणि रोग
    • सामान्य आजार
    • संसर्गजन्य आजार
    • विशिष्ट आजार
  • कुटुंबाचे आरोग्य
    • पुरूषांचे आरोग्य
    • वृध्दांचे आरोग्य
    • महिलांचे आरोग्य
    • मुलांचे आरोग्य
    • किशोर आरोग्य
    • प्रथमोपचार
    • तंदुरूस्ती
    • पोषक पदार्थ आणि अन्न
    • पाळीव प्राणी
  • आरोग्य संपदा
    • वैद्यकीय करियर
    • ग्रामिण आरोग्य
    • हॉस्पिटल्स
    • रुग्णहक्क समिती
    • आरोग्यासाठी टिप्स
  • विमा
    • आरोग्य विमा
    • वैद्यकीय नैतिकता
    • टेलीमेडिसीन
    • इच्छामरण
  • लैंगिकता
    • लैंगिकता म्हणजे काय?
    • लैंगिक शिक्षण
    • गर्भधारणा
    • विवाह
    • कामजीवन आणि अपंगत्व
    • मासिकपाळी
    • ट्रान्ससेक्शुअ‍ॅलिझम
    • शरीरभाषा
    • लैंगिकतेपार
    • फेटिशीझम
    • लैंगिक संवेदना गोठणे
  • स्व-मदतगट
    • एपिलेप्सी
    • स्किझोफ्रेनिया
    • पार्किन्सन्स
    • व्यसनमुक्ती
    • स्थुलता
    • कर्करोग
    • नैराश्य
    • अपंगत्व
    • मुत्रपिंड स्व-मदतगट
    • सेतू
    • कोड - पांढरे डाग
    • सहचरी मदत गट
Aarogya.com
English | ગુજરાતી | नोंदणी | लॉग-इन
  • मुख्यपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
  • आयुर्वेद
  • तत्त्वज्ञान

तत्त्वज्ञान

  • Print
  • Email
Details
Hits: 5935
Vaidya M. P. Nanal (Ayurved Foundation)

आयुर्वेद हे आरोग्याचा तीन स्तरांवर विचार करणारे पुरातन भारतीय शास्त्र आहे ते स्तर म्हणजे

  • तत्त्व
  • शास्त्र व
  • व्यवहार

आयुर्वेदतील विविध पदार्थांमध्ये सुरचित कार्यकारण भाव आहे. म्हणून आयुर्वेदास शास्त्र मानण्यास आवश्यक सर्व निकष पूर्ण होतात. आयुर्वेद हा शब्द आयु वेद या दोन शब्दापासून बनला आहे. आयु म्हणजे जीवन - जीवन अस्तित्वात येण्याचे सर्व संदर्भ म्हणजेच उद्‌भव, वाढ, आरोग्यस्थिती रोगी, अवस्था इ. आयुर्वेद म्हणजे वैद्याची आवश्यकता न भासता सकारात्मक आरोग्य राखणे.

यासाठी स्वास्थ्यव्रत नावाची विस्तृत जीवन पध्दती मांडण्यात आलेली आहे. एक आरोग्यदायी आहार पध्दती पुरस्कृत करण्यात आली असून तिचे पालन केल्यास जीवन निरोगी राहील. स्वास्थ्यव्रतात व्यक्तीचे वय, तिची शारीरिक रचना तसेच ऋतूंचा योग्य विचार केला आहे. व्यक्तिगतरीत्या काय केले म्हणजे सकारात्मक शारीरीक आरोग्य, मानसिक आरोग्य, ज्ञानेंद्रिय आरोग्य, आत्मिक आरोग्य आणि ही सर्व एकत्रित रित्या राखता येतील ह्यांचा विचार केला आहे. म्हणून आरोग्य ही आध्यात्मिक संकल्पना असून तिचा विभक्त विचार केलेला नाही.

इतर सर्व पुरातन भारतीय शास्त्रांप्रमाणे आयुर्वेदाला आध्यात्मिक संदर्भ आहे. आयुर्वेदिक तत्त्वज्ञानाची सांगड आत्म्याशी घातली आहे. स्पिरिट, सोल किंवा आत्मा अथवा देहभान हे आपल्या जीवनांचे साध्य आहे. हे नसल्यास तुम्ही अस्तित्वहीन होता व असल्यास ज्ञानार्जन स्वत:चा उत्कर्ष व नवीन भावनांचा अनुभव इ. मिळण्याची शक्यता आहे.

आयुर्वेदिक तत्त्वज्ञानाच्या साराची सांगड आत्मा अथवा व्यक्तिगत देहभानाशी घातलेली असून शरीररचना व शरीराची कार्य योजना तो आत असताना त्याच्या भोवती फिरते ही एक सुसंबध्द संरचना असून त्यात व्यक्तिगत शरीररचना कालाचा परिणाम, वयाचा परिणाम, आहार संपूर्ण कालखंडात असलेल्या सवयी यांचा विचार आहे ही आयुर्वेदाची जीवनकडे बघण्याची दृष्टी आहे.

वात, कफ व पित्ताची कार्ये.
वात, कफ व पित्त हे दोष म्हणून ऒळखले जातात. म्हणजेच ह्या शरीराच्या तीन मूलभूत प्रकृती आहेत त्या आयुर्वेदाच्या मूलभूत संकल्पना आहेत. प्रत्येकाच्या शरीरात त्या विशिष्ट प्रमाणात असतात. जर त्या तिन्ही संतुलित असतील तर व्यक्ती निरागी असते. संतुलन बिघडल्यास त्याचा परिणाम रोग होण्यात होतो.

वाताचे कार्य म्हणजे शरीराच्या एका भागातून एखादी गोष्ट दुसऱ्या भागात नेणे, कफ शरीराला जोडण्याचे एकत्र ठेवण्याचे कार्य करते. पित्ताचे कार्य संप्रेरकांचे पचन होय. या तिन्हीतील संतुलन म्हणजे आरोग्य. फिरणाऱ्या भोवऱ्याचे उदाहरण घ्या. जोपर्यंत त्याला गती असते तो पूर्णपणे उभा फिरतो यात व्यत्यय आल्याबरोबर तो कलू लागतो व त्याचा तोल जाऊ लागतो. हीच ती मार्ग भ्रष्टता तसेच शरीराची मार्गभ्रष्टता म्हणजेच रोग; ते शरीर फिरता फिरता स्वत:च्या जडत्वाने थांबले तर हे नैसर्गिक आहे याची तुलना नैसर्गिक मृत्यूशी करता येईल. हे सर्व प्रत्येकाच्या व्यक्तिगत क्षमतेवर अवलंबून असते. वातप्रधान व्यक्तीचा मृत्यू लवकर होतो. कफ प्रकृतीची व्यक्ती सर्वसाधारणत: दीर्घायुषी असते. व्यक्तीचे आरोग्य बघितल्यावर त्यांच्या जीवनाची स्थिती समजून घेता येते. मानसिक स्थिती समजते. त्याची आर्थिक स्थिती तसेच त्याच्या ज्ञानासंबंधी माहिती कळते. एक आयुर्वेदिक वैद्य या नात्याने विशिष्ट परिस्थितीत एखादी व्यक्ती कसा प्रतिसाद देईल हे मी सांगू शकतो. कोणाच्याही जीवनात तात्कालिक वात, कफ व पित्ताचा विचार करावाच लागतो प्रत्येक व्यक्तीची शरीररचना गर्भधारणेच्या वेळी निश्‍चित होते काही नियम पाळून त्यामध्ये रहावे. तुमच्या मर्यादा जाणा व तुमची बलस्थाने ऒळखा. तुमच्या बलस्थालाचा अधिकात अधिक वापर करा व तुमच्या दुर्बलस्थानांचे संरक्षण करा व निरोगी बना.


4

आयुर्वेद

  • पुनर्नवा - रूई
  • तमालपत्र - शतावरी
  • दारूहळद - धोतरा
  • सदाफुली - वेखंड
  • वेलदोडे - दालचिनी
  • केशर - कोरफड
  • कांदा - ज्येष्टमध
  • तुळशी - सर्पगंधा
  • अश्वगंधा - चंदन
  • शैक्षणिक अर्हता
  • प्रकृती
  • पंचकर्म
  • तत्त्वज्ञान
  • पुस्तके प्रकाशन
  • रक्तावरोध हृदयविकार शोध
  • एच आय व्ही शोध प्रबंध
  • आदिवासी उपाय
  • एच. आय. व्ही. व आयुर्वेद
  • रक्तदाब
  • मानसिक असंतुलन
  • आयुर्वेदातील हृदयरोग
  • आयुर्वेदीक दृष्टीकोनातुन कर्करोग
  • स्वस्थ जीवन जगण्याचा मार्ग
  • आरोग्यासाठी आयुर्वेद
  • आयुर्वेदिक तत्वांवर आधारलेल्या कस्टर्डचे मूल्यांकन
  • संदर्भ आणि बिबलियोग्राफी
  • दी ऑर्गन क्लोमा - अ फ्रेश ऍथर
  • वैद्य विलास नानल आयुर्वेद प्रतिष्ठान
  • आयुर्वेदाच्या मदतीने शरिराची काळजी
  • आयुर्वेदाद्वारे केसांची निगा राखणे
  • सौंदर्यासाठी काही आयुर्वेदिक उपचारपध्दती
  • जडीबुटी
  • पंचकर्म उपचार पध्दती
  • रीज्यूव्हेनेशन थेरपी
  • वृध्दांचे स्वास्थ्य व आयुर्वेद
  • निदान
  • संकल्पना
  • उगम

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का?

रेकी: तुम्हांला माहीत आहे का? रेकीच्या रोज सरावाने शरीर, मन, भावना, अध्यात्मिक पातळीवर चांगला परीणाम होतो. पुढे वाचा…

Swine Flu

National Award for Outstanding achievement by a Non-Professional - Tushar Sampat

Introducing Digital Practice for Doctors & Healthcare professionals

विशिष्ट आजार
सामान्य आजार

आरोग्य नेटवर्क

आरोग्य म्हणजे सुदृढता असणे किंवा सुरळीतता असणे. सुदृढता, सुरळीतता आहे किंवा नाही हे जाणून घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा या वेबसाईटचा प्रयत्न आहे. आरोग्य.कॉम ही भारतातील आरोग्य विषयक माहिती पुरवण्यात सर्वात अग्रेसर असणा-या वेबसाईट्सपैकी एक आहे. या आरोग्यविषयक माहिती पुरवणा-या साईट्स म्हणजे डॉक्टर नव्हेत. पण आरोग्याविषयी पुरक माहिती व उपचारांचे वेगवेगळे माध्यम उपलब्ध करुन देणारी प्रगत यंत्रणा आहे. या साईटच्या गुणधर्मांमुळे इंटरनेटचा वापर करणा-यांमधे आरोग्य.

» आमच्या सर्व समर्थन गट पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
Pune Aarogya
Digital Media Dedicated to Healthcare of Punekars

वेबसाईटशी लिंक करा

aarogya logo

ईमेल कोड

आमच्या बातमीपत्राचे सदस्यत्व घ्या

 आरोग्य संबंधित नवीन माहिती मिळवा.

स्वास्थ्य साधने

  • हेल्थ डिरेक्टरी
  • संदेश बोर्ड
  • हेल्थ कॅल्क्युलेटर

आरोग्य.कॉम विषयी

आरोग्य.कॉम ही भारतातील एक आरोग्याविषयीची आघाडीची वेबसाईट आहे. ह्या वेबसाईटवर तुम्हाला आरोग्याविषयी जवळ जवळ सर्व वैद्यकीय आणि सर्वसामान्य माहिती मिळण्यास मदत होईल असे विभाग आहेत.

अधिक वाचा...

प्रस्ताव

हे आपले संकेतस्थळ आहे, यात सुधारण्याकरिता आपले काही प्रस्ताव किंवा प्रतिक्रीया असतील तर आम्हाला जरुर कळवा, आम्ही आमचे सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करू

अधिक वाचा...

सदस्यांच्या प्रतिक्रया

“माझे नाव पुंडलिक बोरसे आहे, मला आपल्या साइट मुळे फार उपयुक्त माहिती मिळाली म्हाणून आपले आभार व्यक्त करण्यासाठी ईमेल पाठवीत आहे.!”

  • आमच्या विषयी
  • प्रतिक्रिया
  • गोपनीयता नीति
  • साइट मॅप
  • संपर्क
  • मित्रांशी संपर्क साधा

कॉपीराईट © २०१६ आरोग्य.कॉम सर्व हक्क सुरक्षित.