अभ्यासातील धोके
या प्रकारच्या कोणत्याही पध्दतीत शरीरात कॅथेटर घालावे लागते जे धोक्याचे वाटते, पण हा धोका तसा कमी प्रमाणात असतो आणि क्घ चा अभ्यास त्यामानाने कमी धोक्याचा आहे. काही रूग्णांना कॅथेटर लावलेल्या ठिकाणी रक्तस्त्राव होतो. फार क्वचित हृदयाच्या पोकळीत रक्ताच्या गुठळ्या तयार होतात, किंवा वाहिन्यांना जखम होते किंवा हृदयाच्या झडपेत जखमा होतात. इलेक्ट्रोफिजियॉलॉजीचा अभ्यास सुरू असतांना किंवा त्याच्याशी संबंधित मृत्यूचे प्रमाण अगदी क्वचित आढळते. तीन हजारात एकापेक्षा देखील कमी. इलेक्ट्रोफिजियॉलॉजीचा अभ्यास करत असतांना चार ते सहा तास आडवे पडून रहावे लागते, आणि रूग्णाला पुढल्या औषधोपचारासाठी दाखल करून घेतले जाते किंवा लगेच सोडून दिले जाते हे तपासणीच्या निकालावर अवलंबून असते. हृदयाचे ठोके अतिशय जलद गतीने पडणे (Supraventricular Tachycardia) जेव्हा हृदयाचे ठोके नॉर्मलपेक्षा जास्त पडतात तेव्हा त्याला Tachycardia म्हणतात. हे प्रमाणापेक्षा जास्त जलद गतीने पडणारे ठोके जेव्हा हृदयाच्या वरच्या भागावर परिणाम करतात, तेव्हा त्याला Supraventricular Tachycardia असे म्हणतात.

यातील नेहेमी आढळून घेणारा प्रकार म्हणजे Atrioventricular (AV) node reentry: दोन विभिन्न विद्युतभारीत AV node क्षेत्रात जातात आणि अनियमित, नियमित हृदयाच्या ठोक्यांवर परीणाम करतात.

Wolff-Parkinson-White syndrome हे असे सहाय्यक कॉम्बीनेशन आहे जे Atria पासून हृदयाच्या पोकळीपर्यंत (ECG वर डेल्टा लहरी निर्माण करून) मार्ग निर्माण करते आणि मग हृदयाचे ठोके जलद गतीने पडतात, उत्तेजित होतात. फक्त या ठोक्यांमुळे जी लक्षणे निर्माण होतात, त्याशिवाय दुसरे कोणतेही दीर्घकालीन परिणाम Wolff-Parkinson-White Syndrome मध्ये दिसत नाहीत.

अतिजलद ठोके नियंत्रित करणारे स्वयंचलित उपकरण हे असे उपकरण आहे जे रूग्णाच्या छातीच्या वरच्या बाजूस बसविले जाते. विद्युतभारीत तार नसेमार्फत हृदयाचा उजव्या बाजूच्या पोकळीत घातली जाते. जेव्हा हृदयाच्या ठोक्यांमध्ये अडथळा निर्माण होतो. तेव्हा या तारेद्वारे विद्युत झटके दिले जातात. ज्या लोकांचे हृदयाचे ठोके अतिजलद पडत असतील, पूर्वी हृदयाचा झटका आला असेल, हृदयात बिघाड झाला असेल आणि शस्त्रक्रिया करावी लागली असेल, यात बायपास आणि झडप बदलणे समाविष्ट आहे, अशा लोकांसाठी हे उपकरण वापरले जाते.

ऑपरेशनच्या खोलीत हे उपकरण बसविले जाते आणि आता ते सामान्य भूल देऊन केले जाते. काही केसेस मध्ये Intravenous उपशमना बरोबर भूल दिली जाते. शल्य चिकित्सक गळपट्‌टीच्या हाडाजवळ डाव्या बाजूला छेद देतो आणि तेथे Pulse Generator Pocket ठेवतो. त्यावेळी इलेक्ट्रोफिजियॉलॉजिस्ट विद्युतभारीत शिसं घालतो, यात हृदयाकडून येणारे संदेश ग्रहण करण्याची क्षमता असते, आणि शिशाची टोकं व ठोके नियंत्रित करणारे स्वयंचलित उपकरण यांत विद्युत झटके पोहचविण्याची क्षमता असते.

शस्त्रक्रिया करतेवेळी हे उपकरण (Device) योग्य प्रकारे बसविले गेले आहे की नाही आणि ते तत्परतेने आणि योग्य प्रकारे प्रतिसाद देते की नाही याची तपासणी केली जाते. या तपासणीच्या वेळी रूग्णाला बचावासाठी बाहेरून विद्युत झटका देण्याची गरज भासू शकते. या अभ्यासा दरम्यान रक्तदाब, प्राणवायुचा पुरवठा इत्यादीवर सतत लक्ष ठेवले जाते. या पध्दतीचा उपयोग केल्याने रूग्ण रूग्णालयात २४ ते ४८ तासात बरा होऊ शकतो. त्याला (रूग्णाला) नसेतून बॅक्टेरिया प्रतिबंधक औषधे दिली जातात, क्ष-किरण तपासणी केली जाते.

कायमचा पेसमेकर
ज्या लोकांच्या हृदयाचे ठोके अगदी हळू पडतात किंवा अनियमित पडतात, त्यांचे ठोके नियमित करण्यात पेसमेकर ची मदत होते. पेसमेकर हळू पडणाऱ्या ठोक्यांना जलद करतो आणि अनियमित ठोक्यांना नियमित करतो.

पेसमेकर पध्दतीचे दोन भाग आहेत: धातूच्या लहान तुकड्याला Pulse Generator आणि इन्सुलेटेड तारेला शिसे असे म्हणतात. वेगवेगळ्या प्रकारचे पेसमेकर्स आहेत आणि ते बसविण्याचे वेगवेगळे प्रकार आहेत.

तुमचा हृदयरोगतज्ञ तुमच्यासाठी काय योग्य आहे हे तुमची परिस्थिती (शारीरिक) पाहून ठरवेल.

पल्स जनरेटर हे एक विद्युत उपकरण आहे ज्यात बॅटरी आहे, विद्युत वहन पध्दती आहे आणि शिसं जोडण्यासाठी मार्ग आहे. पल्स जनरेटर इलेक्ट्रिक संदेश निर्माण करते, शिशाद्वारे तो संदेश हृदया पर्यंत पोहचविला जातो आणि धडधडण्यासाठी हृदयाला उत्तेजित केले जाते. हे उपकरण छातीच्या वरच्या भागाच्या त्वचेखाली भूल देऊन ही शस्त्रक्रिया केली जाते. रूग्णाच्या परिस्थितीप्रमाणे त्याला पेसमेकर बसविला जातो. ही ऍडजस्टमेंट संगणकाद्वारे केली जाते.

रूग्णाने रोज त्याच्या स्पंदनाची नोंद घेतली पाहिजे. काही वर्षांपासून पेसमेकर्स बनविले जात आहेत. हृदयाच्या ठोक्यांमध्ये येणाऱ्या विशिष्ठ अडथळ्यांसाठी गेल्या काही वर्षांपासून रेडियो फ्रिक्वेन्सी ऍबलेशन (RFA) या उपचारपध्दतीची निवड केली जात आहे. उच्च फ्रिक्वेन्सीच्या रेडियो लहरी उष्णतेने हृदयाच्या ज्या भागातून Arrthythmia निर्माण होतो, तेथील भाग जाळून टाकतात.