आरोग्य.कॉम
  • मुखपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
    • आयुर्वेद
    • होमिओपॅथी
    • निसर्गोपचार
    • अ‍ॅक्युप्रेशर
    • अ‍ॅक्युपंक्चर
    • अरोमा थेरपी
    • बॅच फ्लॉवर औषधे
    • घरगुती उपाय
    • मसाज
    • योग
    • ध्यान
    • रेकी
    • संमोहन
    • बॉडीवर्क
  • आजार आणि रोग
    • सामान्य आजार
    • संसर्गजन्य आजार
    • विशिष्ट आजार
  • कुटुंबाचे आरोग्य
    • पुरूषांचे आरोग्य
    • वृध्दांचे आरोग्य
    • महिलांचे आरोग्य
    • मुलांचे आरोग्य
    • किशोर आरोग्य
    • प्रथमोपचार
    • तंदुरूस्ती
    • पोषक पदार्थ आणि अन्न
    • पाळीव प्राणी
  • आरोग्य संपदा
    • वैद्यकीय करियर
    • ग्रामिण आरोग्य
    • हॉस्पिटल्स
    • रुग्णहक्क समिती
    • आरोग्यासाठी टिप्स
  • विमा
    • आरोग्य विमा
    • वैद्यकीय नैतिकता
    • टेलीमेडिसीन
    • इच्छामरण
  • लैंगिकता
    • लैंगिकता म्हणजे काय?
    • लैंगिक शिक्षण
    • गर्भधारणा
    • विवाह
    • कामजीवन आणि अपंगत्व
    • मासिकपाळी
    • ट्रान्ससेक्शुअ‍ॅलिझम
    • शरीरभाषा
    • लैंगिकतेपार
    • फेटिशीझम
    • लैंगिक संवेदना गोठणे
  • स्व-मदतगट
    • एपिलेप्सी
    • स्किझोफ्रेनिया
    • पार्किन्सन्स
    • व्यसनमुक्ती
    • स्थुलता
    • कर्करोग
    • नैराश्य
    • अपंगत्व
    • मुत्रपिंड स्व-मदतगट
    • सेतू
    • कोड - पांढरे डाग
    • सहचरी मदत गट
Aarogya.com
English | ગુજરાતી | नोंदणी | लॉग-इन
  • मुख्यपृष्ठ
  • आजार आणि रोग
  • विशिष्ट आजार
  • मुत्रपिंड
  • शरीररचना आणि शरीरक्रिया शास्त्र

शरीररचना आणि शरीरक्रिया शास्त्र

  • Print
  • Email
Details
Hits: 5934

मूत्रपिंड शरीराच्या कोणत्या भागात असते?
उदरपोकळीत छातीच्या समोर आणि पाठीच्या कण्याच्या खालच्या बाजूला मूत्रपिंड असतात.

मूत्रपिंडाची सरासरी लांबी आणि वजन किती असते?
प्रत्येक प्रौढ व्यक्तीच्या मूत्रपिंडाचे वजन १३०-१७० ग्रॅम्स असते आणि लांबी साधारणपणे १०-१२ सेंटीमीटर असते.

मूत्रपिंडाचे दोन भाग केल्यास ते कसे दिसेल?
जर मूत्रपिंडाचे दोन भाग घेतले तर आतील भागाला मेड्युला म्हणतात आणि बाहेरच्या भागाला कोर्टेक्स म्हणतात आतील भाग - मेड्यूला १२ ते१८ त्रिकोणकृती गोळ्यांना बनलेला असतो त्याला पिरॅमिड म्हणतात. पिरॅमिडचे आरंभस्थान पोकळीतील गराच्या (Medulla) शेवटी आणि टेक ओटीपोटाच्या दिशेला असते. मूत्रपिंडामधील महत्वाचा कार्यगट जो गाळणीचे कार्य करतो तो बहुतांशी कोर्टेक्स मध्ये असतो.

मूत्रपिंडांना रक्ताचा पुरवठा कशाप्रकारे होतो?
प्रत्येक मूत्रपिंडाला एका रोहिणीद्वारे रक्तपुरवठा केला जातो, ती रोहिणी पाठीच्या बाजूला असणार्‍या मोठ्या रोहिणीमधून निघालेली असते. नंतर ही रोहिणी वेगवेगळ्या शांखांमध्ये विभागली जाऊन आतील बाजूस रक्त पोहचविते. तिचा शेवट केशवाहिन्या मध्ये होतो तिला Glomerulus (मूत्रपिंडातील महत्वाचा कार्यगट) या नावाने ओळखले जाते.

नेफ्रॉन म्हणजे काय?
मूत्रपिंडाचे कार्य करणारा घटक म्हणजे नेफ्रॉन. प्रत्येक व्यक्तीच्या मूत्रपिंडात साधारणपणे १,२०,००० नेफ्रॉन्स असतात. प्रत्येक नेफ्रॉन मूत्रपिंडातील महत्वाचा कार्यगट (Glomerulus) बोमॅन्स संपुट यांनी बनलेला असतो आणि छोट्या नळीला जोडलेला असतो. या छोट्या नळीत काही वेगवेगळे कार्य करणारे खंड असतात त्यांना (Proximal Tubule) जवळच्या छोटया नळ्या म्हणतात.

मूत्रपिंडाचे Mesangium म्हणजे काय?
केशवाहिन्यामधील जाळीमध्ये जे अंतर असते त्याला Mesangium असे म्हणतात.

मूत्रपिंडात मूत्र कसे तयार होत?
मूत्रपिंडामध्ये शरीरातील रक्तापैकी २५ टक्के रक्त हृदयातील येते किंवा १.१ लिटर रक्त दर मिनिटाला येते. ते रक्त रोहिणीमधून केशवाहिन्यांमध्ये येते आणि तेथून मूत्रपिंडातील महत्वाचे कार्य करणार्‍या केशवाहिन्यांमध्ये जाते. येथे जो दाब निर्माण होतो त्याला द्रव स्थैतिक दाब (Hydrostatic Pressure) म्हणतात. याचा परिणाम बोमॅन्स संपुटातील केशवाहिन्यांमधील रक्त गाळण्यात होतो. याला Glomerularfiltration म्हणतात.

बोमॅन्स संपुटातून नंतर ते छोट्या नळ्यांमध्ये जाते. या नळ्या मुख्यत: पाणी शोषून घेणे, आयन्स ची अदलाबदल याच्याशी संबंधित असतात. या सगळ्यांचा अंतिम परिणाम मूत्रनिर्मितीत होतो.

मूत्रपिंड कोणते कार्य करते?
शरीरातील द्रव पदार्थाचा समतोल राखण्याचे मध्यवर्ती कार्य मूत्रपिंड करते, त्याला Homeostasis असे म्हणतात.

शरीरातील विद्युत अपघट्याचे (Electrolyte) पोषण. शरीरातील रक्तदाब नियंत्रित करणे, चयापचय क्रियेतील निरूपयोगी पदार्थांचे उत्सर्जन करणे उदा. लघवीत आढळणारे पांढर्‍या रंगाचे स्फटिक (Urea), मूत्राम्ल, क्रिटिनिन, सल्फेट, फॉस्फेट इ. विषारी पदार्थांना बाहेर टाकणे, त्यांचा विषारीपणा दूर करणे, औषधे आणि त्यांचे चयापचय. इरीथ्रोपोटीला नावाच्या संप्रेरका मध्ये वाढ करून लाल रक्तपेशींचे उत्पादन नियंत्रित करणे, कॅल्शियम आणि फॉस्फरस यासारख्या खनिज पदार्थांचे नियंत्रण.

यूरिया आणि क्रिटेनिन म्हणजे काय?
नेत्रयुक्त पदार्थांच्या चयापचय क्रियेतील यूरिया हा निरूपयोगी पदार्थ आहे. स्नायूंमध्ये जी प्रथिनं असतात. त्यांना क्रिटेनेन म्हणतात. त्यापासून क्रिटेनेन बनते आणि त्याचे मूत्रात उत्सर्जन होते.

रक्तात क्रिटेनेन आणि यूरिया यांची पातळी सामान्यपणे किती असते?
यूरिया - १५-४० mg/dl
क्रिटेनिन - ०.२-१.३ mg/dl

क्रिटेनिनेचे वाढलेले प्रमाण काय दर्शवते?
जेव्हा मूत्रपिंडाचे कार्य थांबते, तेव्हा रक्तातील क्रिटेनिनची पातळी वाढते. रक्तजन क्रिटेनिन मूत्रपिंडाच्या कार्याचे मापक म्हणून वापरले जाते.

शरीरातील कॅल्शियमचे प्रमाण नियंत्रित करण्यात मूत्रपिंडाची कशी मदत होते?
‘ड’ जीवनसत्वाचा सक्रिय भाग मूत्रपिंडात तयार होतो. आतड्यातील कॅल्शियमचे शोषण नियंत्रित करणे हे त्याचे कार्य आहे.

मूत्रपिंडाचा आजार (Rrenal Failure) असणार्‍या रूग्णांमध्ये रक्ताल्पता का आढळते?
Erythropoeitin नावाचे संप्रेरक मूत्रपिंडाचे तयार होते. या संप्रेरकामुळे लाल रक्तपेशींची निर्मिती होते. मूत्रपिंडाला आजार असणार्‍यांमध्ये या संप्रेरकाचे उत्पादन घटते आणि त्यामुळे या रूग्णांमध्ये रक्ताल्पता आढळते.

रेनिन - लॅन्जिओटेन्सिन पध्दती म्हणजे काय?
जेव्हा रक्तदाब सतत कमी होतो, तेव्हा मूत्रपिंडाला कमी रक्तपुरवठा होतो, तो मूत्रपिंडातील रेनिन (मूत्रपिंडात सापडणारे एन्जाइम) चे प्रमाण कमी करतो. हे रेनिन Angiotensin मध्ये परावर्तित होते.
Angiotensin चे परिणाम खालीलप्रमाणे:
१) ते रक्तवाहिन्यांना संकुचित करते, विशेषत: नसांना.
२) सोडियम आणि पाण्याला थांबविण्यासाठी, रोखण्यासाठी Aldosteronewhich ची मदत होते. त्यांचे प्रमाण वाढविणाय्साठी Angiotensin प्रेरित करते. अशा प्रकारे रक्तदाब नियंत्रित होतो.


3

मुत्रपिंड

  • उच्चरक्तदाब
  • मूत्रमार्गाचा संसर्ग
  • हेमोडायलेसीस
  • मूत्रपिंड रोपण
  • मुतखडा
  • मूत्रपिंडाचे चित्रांकित पध्दती
  • विद्युत अपघट आणि तरल पदार्थ
  • शरीररचना आणि शरीरक्रिया शास्त्र
  • पेरीटोनियल डायलेसीस
  • लक्षणसमूह
  • मूत्रपिंडातील ग्लोमेरूल्सचा दाह
  • मधुमेह आणि मूत्रपिंड
  • मूत्र पृथ:करण
  • मूत्रपिंडाचा दोष

हृदयविकार: तुम्हांला माहीत आहे का?

हृदयविकार: तुम्हांला माहीत आहे का? जगभरात एकूण मृत्यूंपैकी जास्तीत जास्त मृत्यू हे हृदयविकारानं होतात आणि हे प्रमाण दरवर्षी वाढतं आहे. पुढे वाचा…

Swine Flu

National Award for Outstanding achievement by a Non-Professional - Tushar Sampat

Introducing Digital Practice for Doctors & Healthcare professionals

विशिष्ट आजार
सामान्य आजार

आरोग्य नेटवर्क

आरोग्य म्हणजे सुदृढता असणे किंवा सुरळीतता असणे. सुदृढता, सुरळीतता आहे किंवा नाही हे जाणून घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा या वेबसाईटचा प्रयत्न आहे. आरोग्य.कॉम ही भारतातील आरोग्य विषयक माहिती पुरवण्यात सर्वात अग्रेसर असणा-या वेबसाईट्सपैकी एक आहे. या आरोग्यविषयक माहिती पुरवणा-या साईट्स म्हणजे डॉक्टर नव्हेत. पण आरोग्याविषयी पुरक माहिती व उपचारांचे वेगवेगळे माध्यम उपलब्ध करुन देणारी प्रगत यंत्रणा आहे. या साईटच्या गुणधर्मांमुळे इंटरनेटचा वापर करणा-यांमधे आरोग्य.

» आमच्या सर्व समर्थन गट पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
Pune Aarogya
Digital Media Dedicated to Healthcare of Punekars

वेबसाईटशी लिंक करा

aarogya logo

ईमेल कोड

आमच्या बातमीपत्राचे सदस्यत्व घ्या

 आरोग्य संबंधित नवीन माहिती मिळवा.

स्वास्थ्य साधने

  • हेल्थ डिरेक्टरी
  • संदेश बोर्ड
  • हेल्थ कॅल्क्युलेटर

आरोग्य.कॉम विषयी

आरोग्य.कॉम ही भारतातील एक आरोग्याविषयीची आघाडीची वेबसाईट आहे. ह्या वेबसाईटवर तुम्हाला आरोग्याविषयी जवळ जवळ सर्व वैद्यकीय आणि सर्वसामान्य माहिती मिळण्यास मदत होईल असे विभाग आहेत.

अधिक वाचा...

प्रस्ताव

हे आपले संकेतस्थळ आहे, यात सुधारण्याकरिता आपले काही प्रस्ताव किंवा प्रतिक्रीया असतील तर आम्हाला जरुर कळवा, आम्ही आमचे सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करू

अधिक वाचा...

सदस्यांच्या प्रतिक्रया

“माझे नाव पुंडलिक बोरसे आहे, मला आपल्या साइट मुळे फार उपयुक्त माहिती मिळाली म्हाणून आपले आभार व्यक्त करण्यासाठी ईमेल पाठवीत आहे.!”

  • आमच्या विषयी
  • प्रतिक्रिया
  • गोपनीयता नीति
  • साइट मॅप
  • संपर्क
  • मित्रांशी संपर्क साधा

कॉपीराईट © २०१६ आरोग्य.कॉम सर्व हक्क सुरक्षित.