महरास्ट्रा टाईम्स
01 Sep 2012
पुणे ,

हृदयविकाराचा तीव्र झटका , त्यातच फुफ्फुसाचेही कार्य बिघडल्याने अत्यावस्थ झालेल्या पेशंटला तब्बल दहा दिवस शरीराबाहेर रक्त शुद्धीकरण करून ( एक्मो) नवसंजीवनी देण्याची किमया दीनानाथ मंगेशकर हॉस्पिटलमधील डॉक्टरांनी नुकतीच साधली. अशा प्रकारच्या उपचारामधील ही पुण्यातील पहिलीच यशस्वी केस असल्याचा दावा डॉक्टरांनी केला आहे.

तब्बल दहा दिवस पेशंटच्या शरीराबाहेर फुफ्फुसे व हृदयाची क्रिया चालवून या पेशंटला जीवदान देण्यात आले. या पेशंटला गुरुवारी डिस्चार्ज देण्यात आला आहे. हॉस्पिटलच्या आयसीयू विभागाचे प्रमुख डॉ. समीर जोग यांच्या प्रमुख मार्गदर्शनाखाली डॉ. अभिजित जोशी आणि डॉ. प्रीती घोलप यांच्या पथकाने या पेशंटवर यशस्वी उपचार केले. अठ्ठावन वर्षांच्या चंद्रशेखर देशपांडे यांना ३१ जुलै रोजी हृदयविकाराचा तीव्र झटका आला. त्यांना ताबडतोब मंगेशकर हॉस्पिटलमध्ये दाखल करण्यात आले व लागलीच अॅँजिओप्लास्टीही करण्यात आली. मात्र , त्यानंतरही त्यांचे ब्लडप्रेशर आणि पल्सरेट सातत्याने खाली-वर होत होते. दरम्यान , त्यांची फुफ्फुसेही नीट काम करत नसल्याने त्यांची प्रकृती आणखी गंभीर बनली. त्यानंतर डॉक्टर समीर जोग यांनी देशपांडे यांच्या नातेवाईकांना विश्वासात घेऊन त्यांच्यावर एक्मो पद्धतीने उपचार करण्याचा निर्णय घेतला.

त्यानंतर दहा दिवस त्यांच्या शरीरातील रक्त बाहेर काढून एक्मो यंत्रणेद्वारे शुद्धीकरण करून शुद्ध रक्त पुन्हा त्यांच्या शरीरात सोडण्यात आले. तब्बल दहा दिवस ही प्रक्रिया सुरू होती. दहा दिवसांनंतर त्यांची फुफ्फुसे पुन्हा कार्यन्वित झाल्यानंतर ही यंत्रणा काढून घेण्यात आली. त्यानंतरही काही दिवस त्यांना व्हेंटिलेटरवर ठेवण्यात आले होते. हळूहळू प्रकृतीत सुधारणा झाल्यावर त्यांना आयसीयूतून प्रायव्हेट रूममध्ये आणण्यात आले. प्रकृतीत आणखी सुधारणा झाल्यानंतर गुरुवारी त्यांना हॉस्पिटलमधून डिस्चार्ज देण्यात आला.

' हृदयविकाराच्या झटक्यानंतर फुफ्फुसेही निकामी झाल्याने देशपांडे यांची प्रकृती अत्यावस्थ बनली होती. त्यांचे रक्त शुद्ध होत नसल्याने एक्मो यंत्रणेचा वापर करण्याचा निर्णय त्यांच्या कुटुंबीयांच्या संमतीने घेण्यात आला. तब्बल दहा दिवस २४ तास या यंत्रणेद्वारे उपचार सुरू होते. दरम्यान फिजीओथेरपी व अन्य उपचारांद्वारे त्यांच्या फुफ्फुसांचे कार्य नियमित झाल्यावर हे उपचार थांबविण्यात आले. अशा प्रकारची ही पुण्यातील एकमेव यशस्वी केस आहे , ' असे डॉ. समीर जोग यांनी ' मटा ' ला सांगितले.

' आमच्या वडिलांची प्रकृती गंभीर बनल्यावर डॉक्टरांनी आम्हाला एक्मो या उपचारपद्धतीची माहिती दिली. त्यातील धोके , यशस्वीततेची शक्यता , खर्च याबाबत पूर्ण कल्पना दिली. आम्ही कुटुंबीयांनीही या पद्धतीबाबत इंटरनेटवरून माहिती घेतल्यावर या उपचारांना संमती दिली. डॉक्टरांच्या अथक प्रयत्नांनी आज ते या आजारातून पुर्णपणे बरे झाले ,' असे देशपांडे यांचे पुत्र समीर व केतन देशपांडे यांनी सांगितले.

अशी आहे एक्मो उपचारपद्धती
एक्मो म्हणजेच एक्स्ट्रा कॉर्पोरिअल मेंब्रेन ऑक्सिजनेशन या उपचारपद्धतीत पेशंटच्या शरीरातील रक्त बाहेर काढून एक्मो यंत्रणेद्वारे त्याचे शुद्धीकरण करून शुद्ध रक्त पुन्हा शरीरात सोडले जाते. सामान्यतः ही क्रिया आपल्या फुफ्फुसांमध्ये घडते. काही कारणाने फुफ्फुसे निकामी झाल्यास ही उपचारपद्धती वापरण्यात येते. महागडी अशी ही उपाचारपद्धतीने परदेशात जन्मतः हृदयदोष असलेल्या लहान मुलांवर उपचार केले जातात. हृदयविकाराचा तीव्र झटका आलेल्या तसेच फुफ्फुसे निकामी झालेल्या पेशंट्साठीही परदेशात हे उपचार केले जातात. स्वाइन फ्ल्यूच्या पेशंट्साठीही उपचारपद्धती वापरता येते. ही सुविधा भारतात केवळ सात-आठ हॉस्पिटलमध्येच उपलब्ध आहे.